آزار جنسی کودکان: پیشگیری، مقابله و درمان

حتی مهمتر از فراهم کردن خورد وخوراک و پوشاک مناسب. البته همین‌ مهمترین وظیفه، سختترین هم هست؛ چون اگر قرارباشد همه خطرات پیرامون کودک را به او توضیح بدهید، این کار آثار روانی نامطلوبیبه جا می‌گذارد؛ در واقع کودک دیگر به هیچ چیز و هیچ کس اعتماد نخواهد داشت و یکاحساس اضطراب و ترس همیشگی، با او همراه خواهد بود. اما این امر اتفاق می افتد `ومتاسفانه کسانی که مرتکب این عمل می شوند اغلب از نزدیکان کودک هستند (و اکثرا عضوهمان خانواده)

حتمابخوانید: آزار جنسی کودکان: پیشگیری، مقابله و درمان

ادامه مطلب

امکان سواستفاده جنسی از کودک، چیزیاست که اکثر والدین ترجیح می دهند درباره آن فکر نکنند. آموختن روش‌های محافظت ازخود، شاید مهمترین کاری باشد که والدین برای فرزندانشان انجام می‌دهند؛ حتی مهمتراز فراهم کردن خورد و خوراک و پوشاک مناسب.

کودکان قربانی غالبا احساس می کنندکه اگر فاش کنند مورد سو استفاده قرار گرفته اند گناهشان دو چندان می شود،بنابراین پرسشهای آنها ممکن است غیر مستقیم و حاوی سرنخهای پنهانی باشد:

آیا باید به او اجازه دهم مراببوسد؟

آیا حتما باید روی زانوی عموبنشینم؟

آیا ممکنه رازداری کار اشتباهیباشه؟

آیا درسته که کسی به وسط پاهای مندست بزنه؟

آیا همه کارهای عمو یا بابابزرگدرسته؟

این قبیل پرسشها می تواند نشانه سواستفاده جنسی باشد که یکی از مخربترین شیوه های بهره کشی از کودکان است. بدبختانهاغلب یکی از نزدیکان کودک در این امر دخیل است که می تواند با ایجاد یک پوشش عاطفیبر پایه ترکیبی از راز داری و تهدیدهای ضمنی ، موضوع را مخفی نگه دارد.

کودکان ممکن است از صحبت کردنبترسند، پس حواستان به پرسشهایی که ممکن است نشانه آن باشند که کسی دارد ازمعصومیت کودک شما سو استفاده می کند باشد.

نشانههای محتمل در کودکانی که مورد آزار جنسی قرار گرقته اند:

در مورد سایر علایمی نیز که کودکتاننشان می دهد حساسیت به خرج دهید، مانند:

گوشه گیری

خودداری از غذا خوردن

اکراه داشتن از روبرو شدن با یکی ازبستگان

کابوس دیدن

مشکل در راه رفتن یا نشستن

اجتناب ناگهانی از شرکت درفعالیتهای ژیمناستیک یا فعالیتهای بدنی،

شب ادراری

تغییر ناگهانی در اشتها

خوردن چیزهای خاص و نشان دادنرفتارها و اطلاعات جنسی غیرمعمول

مشغول شدن بیش از حد با ناحیهتناسلی

خط خطی کردن ناحیه تناسلی یا وسطپاها در نقاشی ها

استفاده از رنگهای تیره، سیاه و یاتیره کشیدن بعضی از افراد در نقاشی

آموزشمقابله با تجاوز به کودک

راههای فرار از یک موقعیت و یاوضعیتی که ممکن است سو استفاده جنسی در آن رخ دهد را به کودکتان بیاموزید. اگر ازگفتن این خطرات صرف‌نظر کنید، باز هم این کارتان عواقب خاص خودش را خواهد داشت. بهگفته کارشناسان، در چنین مواردی باید خیلی حساب شده و منطقی با بچه‌ها صحبت کرد.بهترین راه این است که خطراتی را که در کمین بچه‌هاست با زبانی قابل فهم برای آنها توضیح داد،می توانید برای این کار از داستانها و یا سناریوهایی نه چندان ترسناکاستفاده کنید، و بلافاصله روش‌های پیش گیری از این خطرات را هم به آنها آموزش داد.در این خصوص می‌توان به ۱۱ مهارت مهمیکه پدران و مادران وظیفه دارند به فرزند خود آموزش بدهند، اشاره کرد.

احساس امنیت: باید به فرزند خودبیاموزید که هر انسانی حق و حقوقی دارد؛ از جمله حق نفس کشیدن، حق زنده ماندن وبسیاری حقوق دیگر. کودک باید بداند که حق امن ماندن و امنیت داشتن جزو حقوق طبیعیاوست و دیگران وظیفه دارند این حق او را به رسمیت بشناسند و رعایت کنند. خطراتی راکه در کمین بچه‌هاست با زبانی قابل فهم برای آن ها توضیح دهید،می توانید برای اینکار از داستانها و یا سناریوهایی نه چندان ترسناک استفاده کنید.

لیست بهترین مراکز مشاوره کودکان در تهران

مرکز مشاوره کودک در شمال تهران

مرکز مشاوره کودک در جنوب تهران

مرکز مشاوره کودک در غرب تهران

مرکز مشاوره کودک در شرق تهران

محافظت از بدن خود: سو استفاده جنسیبه تدریج شروع می شود. با تماسهای خوب آغاز می شود، بعد نوبت به تماسهای مشکوک میرسد و سپس تماسهای بد انجام می شود. کودک باید بداند که صاحب تمام بدن خود است وکسی حق ندارد بدون رضایت او و والدین‌اش، بدن وی را لمس کند.

کمک گرفتن از دیگران در برابر باج‌گیرها:افرادی که از بچه‌ها باج‌گیری می‌کنند از لحاظ روانی افرادی ترسو هستند که دربرابر جمع هراسان می‌شوند و پا به فرار می‌گذارند. باید به کودک خود آموزش دهید کهدر چنین مواردی از دوستان نزدیک خود کمک بگیرد و حتما مساله را با مسئولان مدرسهیا با پدر و مادر در میان بگذارد. البته حتما به کودک بگویید در مواردی که باج‌گیرهابرای او تهدید جانی داشتند مقاومت نکند. گاهی بچه‌ها از ترس این که به خاطر از دستدادن وسایل‌شان توسط والدین خود تنبیه شوند، به هیچ عنوان تسلیم نمی‌شوند و اینبسیار خطرناک است.

گفتن حقیقت: معمولا سو استفاده جنسیهمراه با فریب، تهدید و یا حتی تماسهای لذت بخش است. اگر با فرزند خود مرتب صحبتکنید و همیشه به او یادآور شوید که پشتیبان همیشگی او در زندگی هستید، کودک هم یادمی‌گیرد مشکلات و رازهای خود را با شما در میان بگذارد و از شما کمک بگیرد.

مورد قبول قرارگرفتن: اگر فرزند شمامساله‌ای را که او را آزار می‌دهد یا باعث اضطراب او می‌شود برای شما تعریف کردحتی اگر خیلی هم پیش‌پا افتاده بود هیچ‌گاه به او نخندید یا واکنشی نشان ندهید کهاو احساس حماقت کند چون این کار شما باعث می‌شود کودک کم‌کم مشکلات خود رابروزندهد و اگر زمانی مورد آزار و اذیت واقعی هم قرار گرفت با شما مشورت نکند.

رازدار نبودن: همیشه برنامه‌هایتلویزیونی بچه‌ها یا حتی خود والدین، کودکان را به رازدار بودن تشویق می‌کنند و بهکودکان می‌آموزند این رازداری باعث اعتماد دیگران به آن ها می‌شود اما باید بهفرزندان خود تاکید کنید که هیچ رازی نباید بین آن ها و افراد بزرگتر دور از چشموالدین وجود داشته باشد چون اکثر افرادی که کودک آزاری می‌کنند، به کودک می‌گویندبوسیدن یا تماس بدنی بین ما، رازی است که غیر از ما دو نفر کسی نباید آن را بفهمد.

مهارت ” نه ” گفتن: برخی والدین بهفرزندان خود می‌آموزند که همیشه باید به حرف بزرگترها گوش کرد و همیشه حق بابزرگترهاست اما در واقع، این آموزش کاملا غلط است و کودک باید یاد بگیرد که گاهیهم به خواسته‌های دیگران «نه» بگوید چون در غیر این صورت کودک خود را تسلیم هر نوعخواسته‌ بیمارگونه و آزاردهنده‌ای خواهد کرد.

تاکید بر ارزشهای خانوادگی: ارزشهایخانوادگی را به او بیاموزید. وقتی رفتار مشکوکی از یکی از افراد غریبه و آشنادیدید. به کودک بگویید :” ما توی خانوده مون از این کارها نمی کنیم.” یا مثلا ” مااین رفتارها رو نمی پسندیم” و فکر می کنم خیلی از آدمهای دیگه دنیا هم تاییدش نمیکنند . این کار باید در زمینه ای از واقعیت انجام شود. کودک باید ببیند که شماواقعا برخی رفتارها را عیب می دانید و به آنها نمی پردازید؛ حتی اگر در حال مشاهدهیک رفتار مشکوک توسط یکی از بستگان نزدیک مانند پسر خاله و یا پسر عمویش است. گرچهاین کار گاهی بسیار مشکل است اما کودک باید بداند که ارزشهای خانواده او و قوانینیکه در خانه آنها وجود دارد حتی با قوانین خانواده عمو و خاله فرق دارد. بیشتر رویارزشهای خانوادگیتان تاکید کنید. این کار نیز باید در محیطی آرام و بدون ترس وسختگیری انجام بگیرد.

مخالفت با تماس بدنی: هر کودکی بایدبداند که هیچ کس حق ندارد او را به زور ببوسد یا در آغوش بگیرد. باید به فرزند خودبیاموزیم که اگر فردی او را مجبور به انجام چنین کارهایی کرد، حتما به پدر و مادریا بقیه اعضای خانواده اطلاع دهد.

صحبت نکردن با غریبه‌ها: کودکان هیچ‌گاهنباید با افراد غریبه صحبت کنند یا هدیه‌ای از آن ها دریافت کنند حتی یک شکلات یاآدامس. البته به کودک خود آموزش دهید که گاهی استثناهایی هم وجود دارد. مثلا اگردر خیابان گم شد، باید پیش مغازه‌دارها یا پلیس برود و از آن ها کمک بخواهد.

قانون‌شکنی: به کودکان خود آموزشبدهید که در مواقع خطر اجازه دارند هر قانونی را زیر پا بگذارند. حتما به آن هابفهمانید که در شرایط بحرانی هر کاری برای نجات خود انجام دهند، با پشتیبانی کاملشما همراه است. مثلا می‌توانند فرار کنند، خیلی بلند فریاد بکشند، دروغ بگویند و…

راهکارهاییبرای آماده کردن کودک برای مقابله با وضعیت های مشکوک به تعرض جنسی:

- راههای فرار ازیک موقعیت و یا وضعیتی که ممکناست سو استفاده جنسی در آن رخ دهد را به کودکتان بیاموزید، می‌توانید برای این کاراز داستان‌ها و یا سناریوهایی مانند مثال زیر استفاده کنید:

مامان سپیده و سارا آن‌ها را برایخریدن نوشابه به سوپر محل فرستاده، آن‌ها بار‌ها برای خرید به این فروشگاه رفته‌اند.وقتی آن‌ها وارد می‌شوند همسایه که پیرمرد است آن‌ها را برای خوردن بستنی به خانه‌اشدعوت می‌کند. وقتی آن‌ها دارند بستنی می‌خورند، پیرمرد شروع به مالیدن دادن پایسارا می‌کند. از کودک ۶ تا ۸ ساله‌تان بپرسید اگر او به جای بچه‌ها بود چهکار می‌کرد؟ به چه کسی خبر می‌داد؟ می‌توانید داستان را این طور ادامه بدهید کهاگر پیرمرد به آن‌ها بگوید: «اگر به کسی چیزی نگویید من هر بار که اینجا می‌آییدبه شما بستنی می‌دهم!» آن‌ها چه کار باید بکنند. اگر آن‌ها را تهدید کند که بهصاحبخانه‌شان می‌گوید که آن‌ها را از خانه بیرون بکند، بچه‌ها باید چه کار بکنند؟خلاق باشید؛ مثالهایی از این دست فراوانند. شما می‌توانید با تاکید بر آنچه خودبچه‌ها می‌دانند به آن‌ها روشهای مقابله را بیاموزید.

- فهرستی از کسانی که ممکن است کودک در صورتاحساس خطر به آن‌ها پناه ببرد برای او مشخص کنید (ترجیحاً از زنان و خانمهای مورداعتماد و در دسترس)

- حمام کردن کودک فرصت خوبی برای آموزش نقاطخصوصی بدن و راههای محافظت از آن‌ها به کودک است. به کودکتان نشان دهید که شستن وتمیز نگه داشتن این ناحیه، برای سلامتی او اهمیت دارد و در ضمن باید مراقب باشدکسی به این نقطه دست نزند. نشان دهید که شما هم فقط برای سلامتی و پاکیزه نگهداشتن او به این نقطه دست می‌زنید. در سنین بالا‌تر، در صورتی که او را به حمام می‌بریدبه او فرصت دهید تا این ناحیه را خودش بشوید.

- فرق بین لمس و تماس های خوب، بد و مشکوک را بهکودک آموزش دهید:

تماسهای خوب:

بغل کردن

گرفتن دست‌ها

نوازش کردن مو‌ها برای ابراز لطف

بوسیدن معمولی به شیوه اقوام ونزدیکان

ضربه ملایم به پشت برای تحسین وتشویق

معاینه توسط پزشک  

تماسهای مشکوک:

نیشگون گرفتن

قلقلک و لمس نقاط خصوصی بدن

دست‌دان همراه با نیشگون گرفتن دست

مالیدن پشت و کمر

بغل کردن طولانی مدت

تماسهای بد:

نیشگون گرفتن پا‌ها و وسط پا‌ها

نوازش ناحیه تناسلی

مالیدن پشت و کمر یا هر نقطه از بدنبه پشت و باسن

دست زدن به ناحیه تناسلی و سینه‌ها

آزارجنسی کودک چه عوارضی در پی خواهد داشت؟

شهرزاد برهان‌زاده؛ کارشناس‌ارشدروانشناسی تربیتی و عضو پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی درخصوص عوارض اینآزار در سنین مختلف بر کودکان چنین تشریح کرد:

در کودکان ۴-۱ سال: اغلب فقدان آداب توالت، ترس از مردان وچسبیدن افراطی به مادر دیده می‌شود.

قربانیان ۶ – ۴ سال: معمولاً با شکایت جسمانی به پزشک مراجعهمی‌کنند. قربانی با احساس گناه شدید و قطع امید از علاقه و توجه دیگران گاه مانندکودکی وحشی رفتار می‌کند. نظافت و شستشوی جبری یا مرگ سمبولیک و تکراری والدین؛ ازمراحل مهم بازی‌های کودک این سن به شمار می‌آید.

کودکانی در سنین ۱۲ – ۹ سالگی: که قربانی آزار جنسی می‌گردند اکثراًبه دلیل مشکلاتی که در صحبت کردن در مورد این مسئله دارند، دچار واپس‌زنی جنسیت واختلال در هویت جنسی می‌شوند. درگیری و اشتغال ذهنی آنها با مسایل جنسی سبب می‌شودکه گاهی به صورت بی‌شرمانه و توأم با پررویی، به توضیح واقعیات بپردازند.

والدینچه مواجهه‌ای داشته باشند؟

برهان‌زاده درخصوص نحوه مواجههوالدین با کودک خود، پس از دیدن علایم مذکور گفت: اولاً مهم است که والدین از قبلدر این زمینه آموزش و دانش لازم را کسب کرده باشند؛ هر چند که شاید بسیاری ازخانواده‌ها کسب اطلاع در این زمینه را ضروری ندانند. این روانشناس ادامه داد:بنابراین توصیه می‌کنم که حتماً والدین اطلاعات ابتدایی را در زمینه برخورد باکودکی که احیاناً به هر علتی مورد سوءاستفاده قرار گرفته است، بدانند؛ چراکهبزرگسالان با برخورد تند و حتی گاهی با تنبیه فیزیکی این احساس را در کودک ایجادمی‌کنند که او مقصر است و این امر سبب تنفر کودک از خودش خواهد شد و فکر می‌کندموجودی دوست‌داشتنی نیست.

ازسؤال کردن‌های مکرر و توضیح خواستن از کودک خوداری کنید

وی با تأکید بر اینکه والدین پس ازمطلع شدن، از سؤال کردن‌های مکرر و توضیح خواستن از کودک خوداری کنند، ادامه داد:لازم است والدین نقش حمایتی خود را به عنوان والد به فرزند نشان دهند؛ به‌طوری‌کهکودک بفهمد که او مقصر نیست و کسی که به او آزار رسانده است، گناه‌کار است. برهان‌زادهادامه داد: آزار جنسی می‌تواند آسیب جدی از نظر روانی به همراه داشته باشد و بههمین جهت لازم است والدین کودک را به کلینیک‌های روانشناختی هدایت کرده و تحتدرمان قرار دهند و از طریق مقامات قانونی اقدام کنند تا مجرم به مجازات خود برسد.

جامعه سلامت

رادیو کودک

‍