خار پاشنه و درمان آن با طب سنتی
خار پاشنه یکی از رایج‌ترین علل درد پاشنه پا است که با درد و التهابنوار بافتی ضخیمی، موسوم به پلانتار فاسیا یا آرنگ یا رباط کف پا، همراه است کهاز ابتدا تا انتهای کف پا کشیده شده است و استخوان پاشنه را به پنجه و انگشتان وصلمی‌کند. برای بهبود بیماری پاشنه دردباید به پزشک مراجعه کرد.
خار پاشنه چیست و چگونه به وجود می آید؟
اصطلاح خار پاشنه این تصور را ایجاد میکند که با یک برجستگیاستخوانی تیز در پایین پاشنه مواجه هستیم که با فرو رفتن به کف پا موجب بروز دردمی‌شود؛ حال آن که خار پاشنه‌ی دردناک در حقیقت پی‌آمد آسیب دیدن بافت نرم کف پابه شمار میرود. در ادامه برای رفع این سردرگمی به توضیح بیشتر می‌پردازیم. خارپاشنه نام متداول‌تر عارضه‌ای است که در علم پزشکی از آن با اصطلاح پلانتارفاسیاتیس یاد میکنند. پلانتار فاسیاتیس دانش‌واژه‌ای موقعیت محور است که به کف پا(برای مثال زگیل‌های کف پا) اشاره میکند. بافت فاسیا در سراسر بدن قرار دارد.فاسیا در کنار رباط‌ها (لیگامان‌ها) و تاندون‌ها حرکت دادن بدن را امکان‌پذیر می‌سازد.
ادامه مطلب
پلانتار فاسیا (فاسیای کف پا) از پایه پاشنه شروع میشود و از قوس کفپا تا پنجه امتداد دارد. عملکرد اصلی پلانتار فاسیا حمایت کردن از قوس کف پا است.پلانتار فاسیا نوار فیبری ضخیم از بافت اتصال دهنده‌ای است که از سطح انتهاییکالکانئوس (استخوان پاشنه) آغاز میشود و در کف پا به سمت پنجه امتداد دارد.پلانتار فاسیا اجازه نمی‌دهد قوس کف پا از اندازه معینی بیشتر صاف شود. زمانی کهدر پلانتار فاسیا پارگی‌های بسیار کوچک به وجود بیاید یا ملتهب شود عارضه التهابپلانتار فاسیا رخ میکند. در صورت به تأخیر افتادن فرایند بهبود التهاب پلانتارفاسیا یا ماندگاری آسیب، بدن بافت صدمه دیده و ضعیف را با استخوان ترمیم میکند.فاسیای آسیب دیده معمولاً به واسطه‌ی فعالیت فیبروبلاستیک ظرف دست‌کم شش هفتهبهبود می‌یابد اما اگر آسیب وارده طی این مدت برطرف نشد، یاخته‌های استخوان‌ساز بهاین ناحیه فرستاده می‌شوند. این یاخته‌ها تشکیل استخوان می‌دهند و نتیجه نهایی بهوجود آمدن استخوان (کلسی شدن یا انباشت املاح کلسیم) درون پلانتار فاسیا یا چسبیدهبه استخوان پاشنه است. این شکل‌گیری‌های استخوانی را خار پاشنه می‌گویند.
علائم و نشانه های خار پاشنه
بیماران مبتلا به خار پاشنه اغلب در ناحیه زیر پای خود، مخصوصا درزیر قسمت جلویی پاشنه احساس درد و سوزش کف پا دارند. آنها اغلب درد پاشنه پادارند. درد خار پاشنه از ناحیه پاشنه پا شروع شده و به سمت ناحیه کمان پا میرود ،علائم خار پاشنه پا از قرار زیر است:
درد درناحیه زیرپا نزدیک بهپاشنه پا
درد هنگام برخاستن ازخواب و بعد از یک دوره استراحت یا بعد ازرانندگی در طولانی مدت که این درد بعد از چند دقیقه پیاده روی کاهش میابد دردهایشدید بعد از انجام (نه درحین ) فعالیت و ورزش درد خار پاشنه و کف پا از ناحیهپاشنه شروع میشود و به سمت ناحیه کمان پا منتقل می شود اگرچه این درد ممکن است فقطدر ناحیه کمانی پا احساس شود. درد کف پا هنگام اولین ایستادن بعد از یک دورهاستراحت شدیدتر می شود اکثر افرادی که دچار مشکل خار پاشنه هستند دراول صبح بعد ازخواب با اولین قدم روی زمین،درناحیه کف پا احساس درد میکنند بعد از چند دقیقهپیاده روی درد این ناحیه کمتر میشود و به صورت کامل ازبین میرود و امکان بازگشتدرد با پیاده روی وایستادن های طولانی مدت وجود دارد.اگرعصب پا دچار آسیب دیدگیشود باعث تورم میشود و می تواند علت درد کف پا باشد و این درد ممکن است به مچ پامنتقل میشود. درمراحل اولیه خار پاشنهو کف پا درد معمولا بوسیله استراحت و بی حرکتی پا به سرعت کاهش میابد اما هنگامیکه این عارضه پیشرفت کرد زمان بیشتری نیازاست تا درد کاهش یابد .
دلایل بروز خار پاشنه
در اصل، خار پاشنه با وارد شدن فشار یا وزن بیش از حد بر تاندونایجاد می شود و یک نیروی کششی در جایی که تاندول به پاشنه متصل شده ایجاد می شود.تحمیل وزن بر پاشنه در فعالیت هایی مثل دویدن یا پرش باعث این اتفاق می شود.همچنین پوشیدن کفش نامناسب می تواند علت خار پاشنه پا باشد. کف کفش های ارزان قیمتاز داخل چندان مناسب نیست و باعث می شود که پا نحوه قرار گیری مناسبی نداشته باشد.از دیگر علت خار پاشنه پا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحمیل وزن اضافی از طریق ورزش: مخصوصا ورزش هایی که شامل دویدن درمسافت های طولانی است، در آن پرش وجود دارد یا ورزش هایی که حرکات های ناگهانی درآنها بوجود می آید از علت خار پاشنه می باشد. نرم و راحت نبودن کفکفش: مخصوصا اگر پاشنه پا لاغر باشد،( اغلب در بین افراد مسن)، کفش های شما نقشبالشتک نرم و محافظت کننده از پاها را بازی می کنند. کفی مناسب و نرم برای دوندهها نیز حائز اهمیت است.
تخت کفش های سفت، مانع از شکل طبیعی راه رفتن و از علل خار پاشنه پاهستند.
اضافه وزن باعث وارد شدن فشار بسیار زیاد بر پاشنه می شود.
کوچک بودن عضلات ساق پا: در صورتی که عضلات ساق پا کوچک باشند، فرددچار عوارض خار پاشنه می گردد ، کوچک بودن عضلات ساق پا اغلب بر رباطپلانتار فاشیا نیز فشار وارد می کنند، زیرا این عضلات و تاندون ها به هم مرتبطهستند. بی حرکت ایستادن مکررصافی کف پا یا کم عمق بودن پا یا ناهنجاری های دیگر در پا
نرم نبودن بافت زیر پاشنه به اندازه کافی، مخصوصا در بین افراد پیرایستادن های طولانی مدت فشارهای مکرر از بین رفتن چربی پا با افزایش سن آسیب دیدگی
راه ها و روش های درمان خار پاشنه
کاهش و توقف فعالیت هایی که باعث ایجاد فشار و شدید ترشدن درد می شوداولین مرحله ای است که باعث کاهش درد میشود. برای پیشگیری از خار پاشنه در موردفشارهایی که در طول روز به پاهای خود وارد می‌کنید مراقب باشید. شما ممکن است نیازداشته باشید که ازانجام فعالیت های که باعث قرارگرفتن پاها درسطوح سخت می شودمانند دویدن جلوگیری کنید. در ادامه روش گوناگون درمان خار پاشنه پا و همچنیندرمان پاشنه درد ناشی از آن ، اعم از روش های سنتی، جراحی و غیر جراحی بررسی شدهاند :
درمان خار پاشنه با ماساژ
درمان خار پاشنه پا به شیوه طب سنّتی ماساژ یکی از بهترین راه‌هابرای درمان خار پاشنه پا و درمان درد کف پا، ماساژاطراف تاندون آشیل با یک روغنگرم (زیتون، سیاهدانه، کنجد، هسته قیسی، نارگیل، شترمرغ، کوهان شتر، و. . . ) است.برای درمان خار پاشنه بهتر است این کار شب‌ها قبل از خواب انجام شود و ماساژ تاجذب کامل روغن به پوست ادامه پیدا کند. اضافه کردن کمی فلفل، دارچین یا زنجبیل بهروغن و کشیدن یک پلاستیک فریزر روی محل ماساژ، اثر درمانی را بسیار بیشتر می‌کندمعمولا کاهش درد از همان روز اول ملموس است و کم‌کم کامل میشود. اغلب، تداوم روغنمالی، به تنهایی بیماری را درمان میکند.
گرم نگه داشتن موضعی
پیشنهاد ما آن است که به جای استفاده از پدهای معمول، تکه‌های پشم درکفش خود و زیر پاشنه پا قرار دهید و اثرات درمانی فوق‌العاده آن را مشاهده کنید.پوشیدن جوراب پشمی، استفاده از کرسی در فصل سرما و ایستادن روی آجر داغ هم راه‌هایمناسب دیگری هستند.
حجامت یا زالواندازی محلخار پاشنه
انجام این دو کار با کاهش سریع التهاب در پاشنه، اثر بسیار عالی دراز بین رفتن بیماری دارد اکثر مواقع یک بار زالواندازی یا حجامت کافی است؛ اما درصورت ضرورت تکرار میشود. محل انجام حجامت یا زالواندازی میتواند دو طرف تاندونآشیل (به ویژه سمت داخل پا) باشد.
پرهیز از مصرف غذاهای سرد
همان‌طور که گفتیم خار پاشنه پا بیماری سردی است؛ بنابراین بیمار درحد امکان از غذاهای گرم استفاده کند؛ خار پاشنه سریع‌تر بهبود پیدا خواهد یافت.برای مثال: تداوم در مصرف سیر، درد خار پاشنه را بهبود خواهد داد. بنابر همیناستدلال، مصرف غذاهای سردی - از جمله بیشتر لبنیات - برای بیمار مضر خواهد بود.
استفاده از کلسیم‌های طبیعی
با آنکه گفتیم که خار پاشنه حاصل رسوب غیر‌طبیعی کلسیم در استخوانپاشنه است انتظار میرود که مصرف غذاهای حاوی کلسیم بیماری را تشدید کند؛ اما بهنحو جالبی، مصرف خوراکی کلسیم‌های طبیعی شدت بیماری را کم و آن را به تدریج درمانمی‌کند.
کمپرس یخ خار پاشنه
بیمار میتواند با چند بار قرار دادن کمپرس یخ در روز، هر بار به مدت20 دقیقه، التهاب پاشنه را کاهش دهد. البته به هیچ وجه نباید یخ را مستقیم رویپوست گذاشت و حتماً باید حوله نازکی را بین یخ و پاشنه قرار داد.
حرکت های کششی برای درمانخار پاشنه
انجام حرکت‌هایی که موجب کشش عضله‌های ساق پا میشود، درد را تسکینمی‌دهد و به بهبودی بیمار کمک میکند. در ادامه دو نمونه از ورزش های مفید برایدرمان خار پاشنه و درمان درد کف پا آورده شده است :
روبه‌روی دیوار بایستید. یک زانو را صاف نگهدارید و پاشنه‌ی آن پا راروی زمین بگذارید. زانوی دیگر را خم کنید. تاندون آشیل و قوس کف پا هنگام خم شدنکشیده می‌شوند. این حالت را 10 ثانیه حفظ کنید، سپس استراحت کرده و زانو را صافکنید. این حرکت را 20 بار بر روی پاشنه پای دردناک انجام دهید. کشیده شدن کاملزانو هنگام انجام این حرکت کششی جهت درمان پاشنه درد بسیار مهم است.
حرکت های کششی برای درمانخار پاشنه
پای آسیب دیده را روی پای دیگر بگذارید. کف پا را با دست سمت پایآسیب دیده بگیرید و انگشتان پا را رو به عقب و سمت ساق پا بکشید. به این ترتیبفشار/ کشش مناسبی به قوس کف پا/ آرنگ کف پا وارد میشود. شست دست آزاد را باملایمت از چپ به راست روی قوس کف پای آسیب دیده بکشید تا وضعیت کششی مناسب رابیابید، در چنین حالتی باید آرنگ کف پا را به محکمی سیم گیتار حس کنید. حالت کششرا برای 10 ثانیه حفظ کنید. این حرکت را 10 بار انجام دهید. این حرکت‌های کششی رادست کم سه نوبت در روز انجام دهید، توجه داشته باشید که تکرار بیش از اندازه اینحرکات مفید نیست. مهم‌ترین زمان‌هایی که بیمار باید حرکت کششی را انجام دهد، صبح‌هاپیش از برداشتن نخستین گام و شروع راه رفتن و همچنین پیش از ایستادن پس از نشستنبرای مدتی طولانی است.
داروی درمان خار پاشنه
داروهایی مانند ایبوپروفن وناپروکسین باعث کاهش درد والتهاب میشوداستفاده این داروها برای مدت بیشتر از 1 ماه باید حتما زیر نظر پزشک باشد.
تزریق جهت درمان خار پاشنه
در برخی موارد برای کاهش التهاب و آرام کردن درد بیمارکورتیکواستروئید تزریق میشود. مایع شامل استروئید، داروی بی‌حسی یا ترکیبی از ایندو در دردناک‌ترین قسمت آرنگ کف پا تزریق میشود و بلافصله پس از انجام تزریق، محلتزریق پانسمان میشود. از بیمار خواسته میشود تا هر زمان که راحت بود، فعالیت‌هایمعمول خود را از سر بگتزریق جهت درمان خار پاشنه.
کفی و کفش طبی مخصوص خارپاشنه
کفش هایی که دارای پاشنه های پهن،نرم هستند میتوانند باعث کاهش دردهنگام پیاده روی و ایستادن شوند. زمانیکه پای خود را روی زمین قرار میدهید و قدمبرمیدارید فشاری بر روی کف پا ایجاد می شود که باعث ایجاد پارگی کوچک در بافت هامیشود.استفاده از کفش هایی با پاشنه های نرم و یا کفی های طبی میتواند باعث کاهش اینفشارها شود و از پارگی بیشتر بافت جلوگیری میکند
درمان خار پاشنه با فیزیوتراپی
پزشک تمرینات فیزیوتراپی را برای کشش ماهیچه های پشت ساق پا وکف پابه بیماران توصیه میکند تمرینات فیزیوتراپی علاوه برتمرینات کششی واستقامتی شاملدرمان هایی مانند استفاده ازیخ،ماساژویامصرف داروهایی برای کاهش التهابات اطراف کفپا، لیزر درمانی ، الکترو تراپی و شاک ویو تراپی است است.
درمان خار پاشنه با شاک ویوتراپی
در شاک ویو درمانی امواج سونار با فرکانس بالا به طور مستقیم روی خارپاشنه یا ناحیه اطراف آن فرستاده میشود. این امواج صوتی از انرژی بسیار زیادیبرخوردار هستند و بافت تاندون آسیب دیده را تحریک میکنند. تصور بر این است کهچنین تحریکی فرایند التیام را شتاب می‌بخشد و مانع التهاب مزمن میشود. معمولاًدست‌کم 4 تا 8 جلسه درمانی باید طی شود تا علائم بهبود آشکار شود.
جراحی خار پاشنه
چنانچه علائم خار پاشنه با روش‌های غیر جراحی تسکین نیابد، به ناچاربرای درمان آن به عمل جراحی روی آورده میشود. اکثر جراحان از بیمار می‌خواهند تادست کم ۹ ماه درمان‌های محافظه‌کارانه ای مانند تزریق، فیزیوتراپی، استفاده از کفی و... را ادامه دهد و سپس عمل جراحیدر صورت اثربخش نبودن آن روش‌ها انجام میشود. سندرم خار پاشنه دارای دو جنبه حائزاهمیت است که باید در زمان جراحی مد نظر قرار گیرد:
"سفت" بودن رباط (لیگامان) پلانتار فاسیاوجود خار (زائدهاستخوانی) در پاشنه
جراح این دو مؤلفه و همچنین علائم را ارزیابی میکند تا بهترین روشجراحی را برای درمان قطعی خار پاشنه انتخاب کند.
اصل مشترک تمامی جراحی‌های خار پاشنه افزایش طول رباط پلانتار فاسیااست. این رباط را می‌توان یا به صورت عرضی برش داد یا قسمتی از آن را جدا کرد.شایان ذکر است که تنها بخشی از این رباط بریده یا جدا میشود، چون قطع یا برداشتنکامل آن به ناپایداری پا می‌انجامد. اما مؤلفه دوم بهبرداشتن خار پاشنه‌ی موجود مربوط میشود. خار پاشنه غالباً علامت ثانویه سفت شدنرباط پلانتار فاسیا است و معمولاً به تنهایی مسبب بروز درد در پاشنه نیست.بنابراین برداشتن خار پاشنه به اندازه ، موقعیت، راستای قرارگیری (تیزی رو به جلویا عقب)، وجود شکستگی و یا علائم بیمار بستگی دارد.
سه روش اصلی جراحی پلانتار فاسیا عبارت‌اند از:
آزادسازی باز پلانتار فاسیا (و برداشتن خار پاشنه). جراح در این روشبا ایجاد برش به رباط و همچنین خار پاشنه دسترسی مستقیم پیدا میکند. این برش رامی‌توان داخل پا یا پایین کف پا ایجاد کرد.آزادسازی پلانتار فاسیا از طریق ایجادکوچک‌ترین برش ممکن. این روش معمولاً از طریق ایجاد چند برش بسیار کوچک در ناحیه‌هایمختلف روی قوس کف پا انجام میشود که در نهایت به آزاد شدن رباط کف پا می‌انجامد.این روش نیز مانند روش فوق بر آزادسازی رباط متمرکز است. این برش‌ها معمولاً رویپایین کف پا ایجاد میشود، اگرچه جراح میتواند از یک سمت نیز به رباط دسترسی پیداکند.آزادسازی اندوسکوپی پلانتار فاسیا. در آزادسازی اندوسکوپی نیز برش‌های کوچکی(در داخل و گاهی اوقات خارج) پا ایجاد میشود و حین عمل می‌توان فرایند را بااستفاده از دوربین‌ها و وسایل مخصوص تحت نظر داشت و مشاهده کرد. خارهای استخوانیرا معمولاً نمی‌توان با عمل اندوسکوپی خارج کرد، اما مزیت بزرگ این روش در کوچکبودن برش و فاصله داشتن آن از کف پا است و در نتیجه جراح میتواند به سرعت بیماررا به حرکت وا دارد.